2030 йилга қадар Ўзбекистон сунъий интеллект (СИ) соҳасини ривожлантириш учун 1 миллиард доллардан ортиқ хорижий инвестиция жалб қилади. Бу рақам — давлат тарихида рақамли иқтисодиёт йўналишидаги энг йирик инвестиция дастурларидан бири ҳисобланади. Президент Шавкат Мирзиёев имзолаган ПФ–189-сонли фармон («Сунъий интеллект технологияларини янада ривожлантиришга оид қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида») ушбу йўналишдаги ислоҳотларни янги босқичга олиб чиқиши кутилаяпти.
Асосий мақсад — иқтисодиёт ва бошқарувни рақамлаштириш
Фармонга кўра, 2026 йилгача давлат бошқаруви, ижтимоий соҳа ва иқтисодиёт тармоқларида камида 100 та СИ-лойиҳа амалга оширилади. Шунингдек, олий таълим муассасаларида 15 та сунъий интеллект лабораторияси ташкил этилади.
Бу ҳаракатлар мамлакатда “интеллектуал иқтисодиёт”ни шакллантиришни тезлаштиради. Бундай сиёсат халқаро тенденциялар билан ҳамоҳанг: Масалан, Сингапур ва Корея ҳукуматлари ҳам СИ технологияларини давлат хизматлари ва таълим тизимига жорий этиш орқали ички самарадорликни оширган.
Факт: БМТнинг рақамли иқтисодиёт бўйича ҳисоботида (UNCTAD, 2024) айтилишича, сунъий интеллектни кенг жорий этган мамлакатларда меҳнат унумдорлиги ўртача 30 % га ошган.
ai.gov.uz — маълумот марказига айланадими?
2025 йил якунига қадар ишга тушириладиган “ai.gov.uz” портали СИ соҳасидаги лойиҳалар, стартаплар ва онлайн курслар ҳақидаги маълумотларни бирлаштиради. Бу платформа амалга оширилаётган ташаббуслар устидан шаффоф мониторинг олиб боришга хизмат қилади.
Бироқ, бу каби порталларнинг муваффақияти ахборот сифатининг доимий янгиланишига ва давлат-бизнес-жамият ҳамкорлигининг кучли бўлишига боғлиқ. Масалан, Ҳиндистоннинг “IndiaAI” портали илк босқичда фақат ҳисобот майдони сифатида ишлаган, кейинчалик тадқиқот марказлари ва IT кампанияларни бирлаштирган ҳолда фаол экотизимга айланган. Ўзбекистон учун ҳам шундай модел муҳим.
Ёшлар ва инновациялар — дастурнинг марказида
2026 йилдан “President AI Award” танлови йўлга қўйилади. Унинг мақсади — ёшлар орасида СИга қизиқишни ошириш ва стартаплар сонини кўпайтириш. Танлов орқали янги ғоялар давлат-хусусий шерикликка йўналтирилиши кутиляпти.
Бу қадам иқтисодиётнинг янги сектори — инновацион тадбиркорликни ривожлантириш учун катта имконият яратади. Айни пайтда, бу соҳада кадрлар етишмаслиги ҳам яққол кўзга ташланади. Олий таълим вазирлиги маълумотларига кўра, мамлакатда ахборот технологиялари бўйича мутахассислар сони ҳар 1000 ишчига атиги 4 нафарни ташкил этади. Бу рақам Жанубий Кореяда 22, Эстонияда 18 нафарни ташкил қилади.
Инфратузилма ва инвестиция хавфлари
1 миллиард доллар миқдоридаги хорижий инвестиция жалби — катта салоҳият, бироқ уни амалга оширишда қатор хавфлар мавжуд:
Инфратузилма етишмаслиги: мамлакатда юқори ҳисоблаш қувватига эга дата-марказлар сони чекланган. Хорижий компаниялар учун техник муҳит ҳали етарли эмас.
Қонунчилик базаси: СИнинг ҳуқуқий мақоми, маълумотлар хавфсизлиги ва интеллектуал мулкни ҳимоя қилиш масалалари ҳали тўлиқ аниқ эмас.
Инвестиция муҳити: Jahon bankining 2024 йилги Doing Business ҳисоботига кўра, Ўзбекистонда бизнес бошлаш ва технология соқасидаги лицензиялаш жараёнлари ҳали ҳам узоқ вақт талаб қилади.
Мутахассислар фикрича, хорижий сармоядорлар учун аниқ ҳуқуқий кафолатлар ва солиқ имтиёзлари тизими ишлаб чиқилмаса, фармонда белгиланган рақамларга етиш қийин бўлади.
Давлат бошқарувида СИ — самара ёки бюрократия?
2026 йилдан бошлаб давлат органлари ва маҳаллий ҳокимият рейтингини баҳолашда СИ технологияларини жорий этиш даражаси ҳисобга олинади. Бу жараён рақамли ҳисобдорликни кучайтиради, аммо натижавий баҳолаш мезонларининг аниқлиги катта аҳамиятга эга бўлади.
Жаҳон амалиётида СИ орқали қарор қабул қилиш тизимлари фақат маълумотлар базаси тўлиқ ва ҳаққоний бўлганда самара беради. Акс ҳолда алгоритмлар нотўғри ёки субъектив натижа чиқариши мумкин. Шунинг учун экспертлар алгоритм шаффофлиги ва ахборот манбаларининг очиқлигига катта эътибор беришни тавсия этади.
Хулоса: сунъий интеллект – янги иқтисодий синовлар калити
Ўзбекистоннинг сунъий интеллект соҳасига йўналтирилган миллиард-долларлик стратегияси — мамлакатни рақамли иқтисодиёт марказига айлантиришга қаратилган муҳим қадам. Бироқ бу ташаббус муваффақиятли бўлиши учун:
1. Инфратузилма ва қонунчилик тизимини халқаро стандартларга мослаштириш,
2. Кадрлар тайёрлаш ва ёшларни рағбатлантириш,
3. Инвестиция муҳитини прогноз қилинадиган даражада шаффоф қилиш зарур.
Акс ҳолда, фармондаги рақамлар қоғозда қолиб, реал натижага айланмаслиги мумкин. Шунинг учун бу дастур — фақат технологик эмас, балки бошқарув маданияти синови ҳам бўлади.
