Motsart effekti – Motsart musiqasi aql va kognitiv qobiliyatlarni oshirishi mumkinligi haqidagi mashhur da’vodir. Biroq, bu bayonot qanchalik to‘g‘ri? Ushbu maqolada biz bu ta’sir haqiqiy hodisami yoki shunchaki afsona ekanligini aniqlash uchun ilmiy dalillar va faktlarni ko‘rib chiqamiz.
1993-yilda Kolumbiya universitetidagi Frensis Rauscher va Devid Shou Motsart musiqasining fazoviy fikrlashga ta’sirini o‘rganuvchi tadqiqot o‘tkazdilar. Sinov ostidagilar Motsartning bir nechta sonatalarini tingladilar va keyin fazoviy fikrlashning standart testini bajardilar. Natijalar shuni ko‘rsatdiki, subyektlar qisqa muddatli samaradorlikni boshdan kechirdilar, bu muammolarni hal qilish va diqqatni jamlashning yuqori tezligida aks etdi.
Olimlarning fikricha, musiqa tinglash va fazoviy fikrlash o‘zaro bog‘liq, chunki ular miyada bir xil qayta ishlanadi. Musiqa miyamizning turli sohalarini, lekin birinchi navbatda temporal, prefrontal va pariyetal kortekslarni faollashtiradi.
Miyaning fazoviy idrok bilan bog‘liq bo‘lgan hududlari musiqiy ishlov berish bilan bir-biriga mos keladigan prefrontal va temporal hududlarni o‘z ichiga oladi. Shunday qilib, musiqa tinglash bevosita muammoni hal qilish bilan bog‘liq bo‘lgan sohalarning faollashishiga olib keladi.
Tadqiqot “Nature” jurnalida chop etildi. Biroq, mualliflarning ta’kidlashicha, natijalar umumiy intellektning o‘sishini ko‘rsatmaydi.
Keyinchalik, Rauscher va Shouning tadqiqotlari bir qator munozaralarga sabab bo‘ldi. Ta’sirning qisqa muddatli tabiatiga qaramay, u Motsart musiqasining umuman aqliy qobiliyatlarga ta’sirining dalili sifatida talqin qilindi.
Bu g‘oya juda mashhur bo‘lib chiqdi, minglab ota-onalar o‘z farzandlariga Motsart musiqasini eshittira boshladi. 1998-yilda bu tendentsiya hatto siyosiy maydonga ham yetib bordi, Jorjiya gubernatori Zell Miller har bir yangi tug‘ilgan chaqaloqqa klassik musiqa yuborish uchun davlat mablag‘larini ajratishni taklif qildi.
Keyingi tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, Shubert kabi boshqa bastakorlar Motsart kabi kognitiv qobiliyatlarga o‘xshash ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Darhaqiqat, hatto ovoz chiqarib o‘qish, masalan, Stiven King romanidan parcha, agar u yoqimli bo‘lsa, musiqa tinglash kabi miya uchun foydali bo‘lishi mumkin.
Motsart effekti ko‘pincha chaqaloqlar va bolalar bilan bog‘liq bo‘lsa-da, aksariyat tadqiqotlar kattalar ustida o‘tkazildi, ularning miyasi, albatta, rivojlanishning butunlay boshqa bosqichida. 2006-yilda Buyuk Britaniyada sakkiz ming bolani qamrab olgan keng ko‘lamli tadqiqot o‘tkazildi, bu dastlabki taxminlarni shubha ostiga qo‘ydi. Bolalar turli xil musiqiy treklarni tinglashdi: Motsart torli kvintetning o‘n daqiqalik ijrosi, tajriba muhokamasi va uchta estrada qo‘shig‘i. Natijalar shuni ko‘rsatdiki, estrada musiqasini tinglash, ya’ni Blurning “Country House”, Mark Morrisonning “Return of the Mack” hamda PJ va Dunkanning “Stepping Stone” qo‘shiqlari kognitiv ishlashga Motsartni tinglashdan ko‘ra ko‘proq foydali ta’sir ko‘rsatdi. Bu bizning shaxsiy musiqiy afzalliklarimiz “musiqiy rag‘batlantirish” samaradorligida muhim rol o‘ynashi mumkinligini ko‘rsatadi.
Ehtimoliy rad etishlarga qaramay, Motsart effekti hali ham qo‘llab-quvvatlanmoqda. Epilepsiya bilan og‘rigan bemorlarda ushbu bastakorning musiqasi tutqanoqlarning yukini kamaytirishi isbotlangan.
Bundan tashqari, Motsartni tinglash Altsgeymer kasalligi bilan og‘rigan bemorlarda fazoviy IQni doimiy ravishda oshirdi va laboratoriya kalamushlarining intellektiga sezilarli ta’sir ko‘rsatdi.
Shunday qilib, Motsart effekti miya faoliyatini yaxshilash uchun universal vosita sifatida qaralmasligi kerak. Turli xil musiqa turlari, shuningdek, zavq va qiziqish keltiradigan boshqa faoliyatlar ham xuddi shunday samarali bo‘lishi mumkin. Shuni yodda tutish kerakki, musiqaning miyaga ta’siri individualdir va shaxsiy tanlovlarga bog‘liq, shuning uchun musiqadan maksimal foyda olish uchun siz o‘zingiz yoqtirganingizni tanlashingiz kerak.
