АҚШ Президенти Доналд Трамп мамлакатнинг ташқи ёрдам дастурларини уч ойга тўхтатиб, маблағларнинг сарфланишини текширишни буюрди. Ушбу чора АҚШ Халқаро тараққиёт агентлиги (USAID) фаолиятига ҳам таъсир қилмоқда.
USAID фаолияти тўхтатилди
Вашингтон томонидан турли давлатларга етказиб бериладиган ноҳарбий ёрдамнинг асосий қисми USAID томонидан амалга оширилади. Марказий Осиё ҳам ушбу ёрдам олувчи ҳудудлар қаторига киради. Бироқ, Трамп фармонига биноан, агентлик вақтинча ёпилди. USAID фаолиятини ислоҳ қилиш жараёнини миллиардер Илон Маск бошқараётгани эълон қилинди.
3-феврал куни Оқ уй USAIDга Давлат котиби Марко Рубио муваққат раҳбар этиб тайинланганини билдирди. Рубио эса ўз навбатида, бу лавозимни Трампнинг олдинги маъмурияти даврида агентликда ишлаган Питер Мароккога топширди.
Демократлар норозилик билдирмоқда
Демократ қонунчилар Трамп маъмуриятининг бу қарорига кескин қаршилик кўрсатиб, USAID биноси олдида норозилик намойишлари ўтказди. Сенатор Крис Мерфи бу ҳолатни "конституцион инқироз" деб атади. USAID фаолияти ишдан тўхташи натижасида минглаб ходимлар ишсиз қолган.
USAID Давлат департаментига қўшилиши
АҚШ Сенатининг Ташқи алоқалар қўмитаси раиси Жим Риш агентликнинг Давлат департаментига қўшилиши бўйича режалардан хабардор эканини айтди. Унинг фикрича, бу ислоҳот узоқ йиллардан бери муҳокама қилиб келинаётган масала бўлиб, унга ваҳима билан ёндашиш керак эмас.
Ислоҳотнинг сабаб ва оқибатлари
Оқ уй баёнотида USAID йиллик бюджетининг бир қисми ноқонуний сарфланаётгани, хусусан турли давлатларда жинсий саломатлик ва ЛГБТ ҳуқуқларини ҳимоя қилиш баҳонасида маблағлар йўқотилаётгани таъкидланган. Трамп маъмуриятига кўра, бундай сарф-харажатлар АҚШ манфаатларига зид.
Демократлар эса бу ислоҳотни Маск каби "олигархлар" томонидан бошқарилаётган ноқонуний жараён деб баҳоламоқда. Уларнинг фикрича, USAIDнинг ёпилиши халқаро ёрдам дастурларига жиддий зарба беради.
USAID 2023-йилда дунё бўйлаб гуманитар ёрдам учун 72 миллиард доллар ажратган эди. Бу маблағ қочқинлар лагерлари, ичимлик суви етишмовчилиги муаммоси, юқумли касалликларни олдини олиш ва озиқ-овқат дастурларига йўналтирилган эди.
Келажакдаги ўзгаришлар
Трамп маъмурияти ташқи ёрдамни камайтириш орқали АҚШ ташқи қарзини 1 триллион долларга қисқартиришни режалаштирмоқда. Бироқ, демократ қонунчилар федерал идораларнинг очилиши ёки ёпилиши фақат қонунчилик органи ваколатида эканини таъкидлаб, Трамп ҳаракатларини ноқонуний деб ҳисобламоқда.
АҚШ Халқаро тараққиёт агентлиги тақдири ҳали ҳам ноаниқ. Конгресс, Оқ уй ва халқаро ҳамжамият ушбу қарорга қандай муносабат билдириши келгусидаги жараёнларни белгилаб беради.
