Лондонда Қуръон ёқиш акцияси ва унга бўлган кескин жавоб – жамиятдаги энг баҳсли мавзулардан бири бўлиб қолмоқда. Бу воқеа нафақат Британия, балки бутун дунёда сўз эркинлиги ва диний эҳтиром ўртасидаги чегаралар ҳақидаги баҳсларни яна бир бор кучайтирди.
Сўз эркинлиги ёки нафратни қўзғатиш?
Ғарб давлатларида сўз эркинлиги – демократиянинг асосий тамойилларидан бири ҳисобланади. Лекин, бу тамойил чексизми? Қуръон ёқиш каби ҳаракатлар шахсий фикр билдиришми ёки диний нафратни қўзғатишми? Аксарият мусулмонлар учун бундай хатти-ҳаракатлар таҳқирли ва қасддан провокация қилиш деб баҳоланади.
Шу билан бирга, Европа қонунчилиги нафратга чорловчи ҳаракатларни чеклашга ҳаракат қилади. Масалан, айрим давлатларда фашистик рамзлардан фойдаланиш ва Холокостни инкор этиш қонунан таъқиқланган. Шундай экан, диний рамзларга нисбатан ҳурматсизлик ҳам шундай баҳоланиши керакми?
Жисмоний ҳужум – қонуний йўлми?
Воқеада эса иккинчи томондан жисмоний ҳужум содир этилди. Албатта, кўпчилик мусулмонлар бу ҳаракатни ҳақорат сифатида қабул қилди ва табиий равишда реакция билдирди. Лекин, жисмоний зўравонлик қонуний эмас ва бу ҳолатда ҳужум қилган шахс ҳибсга олинган. Бу ҳам ўзига хос муаммо – нафрат уйғотувчи ҳаракатларга қандай жавоб қайтариш керак?
Швециядаги ўлим ва Британиядаги кескинлик
Январь ойида Швецияда Қуръонни ёқиш билан танилган Салван Момиканинг ўлдирилиши бу масаланинг янада жиддий тус олганини кўрсатди. Лондон воқеаси эса, катта можароларнинг яна авж олиши мумкинлигини англатади.
Нима қилиш керак?
Бундай вазиятларда ҳам ҳуқуқий, ҳам ижтимоий ёндашув керак.
- Провокацияларга тушмаслик. Диний рамзларни таҳқирлашга уринишлар жамоатчилик томонидан қораланиши ва қонуний тарзда йўққа чиқарилиши керак.
- Зўравонлик йўли билан жавоб қайтармаслик. Жисмоний ҳужум бундай хатти-ҳаракатларни тўхтатмайди, балки можарони кучайтиради.
- Қонунлар кучайтирилиши керак. Диний нафратни қўзғатувчи ҳаракатлар нафақат оддий таҳқир, балки жамиятда бўлинишга сабаб бўлади.
Бу воқеа нафақат мусулмонлар, балки дунё жамоатчилиги учун синов. Энг тўғри йўл – эҳтиром, мулоқот ва қонун доирасида ҳаракат қилиш.
