Спорт ҳар қандай жамиятнинг соғлом ривожланишида муҳим ўрин тутади. Мустақиллик йилларида Ўзбекистонда спорт соҳасига катта эътибор қаратилиб, жаҳон миқёсида ютуқларга эришилмоқда. Ушбу мақолада мамлакатда спортнинг ривожланиш босқичлари, эришилган муваффақиятлар ва истиқболдаги режалар таҳлил қилинади.
Спорт ривожининг тарихий жараёни
Ўзбекистонда спортнинг ривожланиши бир неча босқичдан иборат. Совет даврида спорт давлат томонидан назорат қилиниб, спортчилар СССР таркибида халқаро мусобақаларда қатнашар эди. Мустақилликдан сўнг спорт мустақил равишда ривожланиб, миллий федерациялар, академиялар ва стадионлар барпо этилди. Айниқса, 1996 йилдан бошлаб Ўзбекистон мустақил давлат сифатида Олимпия ўйинларида иштирок эта бошлади.
Миллий спорт турлари
Ўзбекистонда кураш, белбоғли кураш, улоқ кўпкари каби миллий спорт турлари анъанавий равишда кенг тарқалган. Кураш 2018 йилда Осиё ўйинларининг расмий спорт турига айлангани катта муваффақият бўлди. Шунингдек, халқаро мусобақаларда миллий спорт турларини оммалаштириш учун давлат ва хусусий сектор томонидан қўллаб-қувватлаш кучаймоқда.
Жаҳон майдонидаги муваффақиятлар
Ўзбекистон спортчилари халқаро мусобақаларда ёрқин натижаларга эришиб келмоқда. 2016 йил Рио-де-Жанейро Олимпиадасида Ўзбекистон боксчилари 3 та олтин медални қўлга киритиб, тарихий натижани қайд этди. Токио-2020 Олимпиадасида эса дзюдо, бокс ва енгил атлетика бўйича Ўзбекистон вакиллари муваффақият қозонишди.
Бундан ташқари, Ўзбекистон футболи ҳам жадал ривожланмоқда. 2022 йилда 20 ёшгача бўлган футболчилар Осиё чемпиони бўлди. Шунингдек, теннис, оғир атлетика ва гимнастика бўйича ҳам сезиларли ютуқларга эришилмоқда.
2024 йил Париж Олимпиадаси Ўзбекистон делегацияси учун муҳим мусобақа бўлиб, мамлакат тарихидаги энг катта таркибда қатнашилди. Ўзбекистон биринчи бор жамоавий спорт турларида ҳам Олимпиада йўлланмасини қўлга киритди. Жумладан, футбол бўйича U-23 терма жамоаси Осиё чемпионатида финалга чиқиб, илк бор Олимпиадада иштирок этди.
Ўзбекистон ушбу Олимпиадада 13 та медалга эга чиқди: 8 та олтин, 2 та кумуш ва 3 та бронза медали. Умумжамоа ҳисобида 13-ўринни қайд этиб, ўз тарихидаги энг юқори натижани қайд этди. Бунгача энг яхши натижа 2016 йилда қайд этилган бўлиб, ўшанда мамлакат 21-ўринни эгаллаган эди.
Ўзбекистон бокс терма жамоаси ушбу Олимпиадада 5 та олтин медални қўлга киритиб, жаҳонда тенгсизлигини исботлади. Диёра Келдиёрова ўзбек аёллари орасида биринчи бор Олимпиада олтин медалини қўлга киритди. Шунингдек, Светлана Осипова таэквондо бўйича кумуш медални қўлга киритиб, ўзбек аёл спортчилари учун янги маррани белгилади.
Янги спорт турларида ҳам Ўзбекистон ўз иштирокини кенгайтирди. Камондан отиш, аёллар кураши ва сувга сакраш бўйича ҳам ўзбекистонлик спортчилар илк бор Олимпиадага йўл олди.
Давлат сиёсати ва инфратузилма
Спорт инфратузилмасининг ривожланиши учун катта маблағ ажратилмоқда. Тошкент, Самарқанд, Бухоро ва бошқа шаҳарларда замонавий спорт мажмуалари барпо этилмоқда. 2023 йилда Хитой билан ҳамкорликда Тошкентда янги Олимпия шаҳарчасининг қурилиши бошланди. Спорт таълими тизими ҳам такомиллаштирилмоқда – Ўзбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, футбол академиялари ва махсус спорт мактаблари ёш истеъдодларни тарбияламоқда.
Муаммолар ва истиқболдаги режалар
Шунингдек, спортда ҳал этилиши лозим бўлган айрим муаммолар мавжуд. Хусусан:
Вилоятларда спорт инфратузилмаси ҳали ҳам ривожланиш босқичида.
Молиялаштириш ва ҳомийлик тизими халқаро даражада кучайтирилиши лозим.
Оммавий спортни янада ривожлантириш зарур.
Келгусида Ўзбекистон халқаро турнирларга мезбонлик қилиш, янги спорт турларини ривожлантириш ва ёшларни оммавий спортга жалб этиш орқали спортда янада юқори натижаларга эришишни мақсад қилмоқда.
Ўзбекистон спорт соҳасида катта ютуқларга эришган давлатлардан бири бўлиб, бу жараён изчил давом этмоқда. Давлат томонидан спортга қаратилаётган эътибор ва сармоялар натижасида мамлакат спортчилари халқаро майдонда ёрқин натижаларга эришмоқда. Келгусида Ўзбекистон спорти янада юқори марраларни забт этишига шубҳа йўқ.
