Ҳар йили 2 апрелда дунё бўйлаб Халқаро болалар китоби куни нишонланади. Бу кун машҳур ёзувчи Ганс Христиан Андерсеннинг туғилган кунига тўғри келиб, болалар адабиётига эътиборни жалб қилиш ва ёш авлодни китоб ўқишга ундаш мақсадида ташкил этилган. Болалар учун китоб ўқиш нафақат вақт ўтказишнинг қизиқарли усули, балки уларнинг фикрлаш қобилияти, тасаввур дунёси ва ахлоқий қадриятларини шакллантиришда муҳим воситадир. Тадқиқотлар шуни кўрсатадики, китоб ўқиган болаларда тил бойлиги кенгайиб, мулоқот қoбилияти ва эмоционал интеллекти яхшиланади. Шу сабабдан, ота-оналар сифатида фарзандларингизга китоб дунёсини очиб бериш – уларга берадиган энг қимматли совғалардан биридир.
Ушбу мақолада Халқаро болалар китоби куни муносабати билан ўзбек тилида чоп этилган энг яхши болалар китоблари ҳақида тавсиялар берамиз. Бу рўйхат ўзбек адабиётининг муҳим асарлари ва жаҳон адабиётининг ўзбекчага таржима қилинган дурдоналарини ўз ичига олади. Шунингдек, ёшга мос китоб танлаш ва болаларни китобга қизиқтириш бўйича амалий маслаҳатлар билан ўртоқлашамиз.
Ўзбек адабиётининг энг яхши болалар асарлари
Ўзбек адабиёти болалар учун бой ва ранг-баранг асарларга эга. Бу китоблар эртаклар, саргузаштлар ва таълимий ҳикоялар орқали ёш авлодга меҳр-муҳаббат, дўстлик ва адолат каби қадриятларни ўргатади. Қуйида ота-оналар учун сотиб олишга тавсия қилинадиган бир неча асар:
- Худойберди Тўхтабоев – "Сариқ девни миниб"
Бу китоб ўзбек болалар адабиётининг классик асарларидан бири бўлиб, ёш болаларнинг саргузаштлари ва дўстлиги ҳақидаги қизиқарли ҳикоядир. Асар болаларнинг қалбига яқин тилда ёзилган ва уларни кулдириб, ўйлантиради. - Анвар Обиджон – "Танланган шеърлар. 2-китоб"
Ушбу китобда табиат ва ҳайвонлар дунёси ҳақидаги шеърлар ва қисқа ҳикоялар жамланган. Бу асар болаларда атроф-муҳитга муҳаббат ва масъулият туйғусини уйғотади. - Зулфия Зоҳидова – "Эртаклар олами"
Ўзбек халқ эртакларининг замонавий талқинида ёзилган бу тўплам болаларни афсонавий оламга олиб киради. Эртаклардаги ақлли ва меҳнаткаш қаҳрамонлар ёш ўқувчиларга ибрат бўлади. - Ғафур Ғуломнинг "Шум бола", "Менинг ўғригина болам" каби асарлари болаларнинг шўхликлари, қизиқарли воқеалари ва ўртоқлари билан бўлган муносабатларини юмор билан тасвирлайди. Бу китоблар болаларга ўзларини танишларига, дўстликнинг қадрини англашларига ёрдам беради.
Жаҳон болалар адабиётининг ўзбекча таржималари
Жаҳон адабиётининг машҳур асарлари ўзбек тилига таржима қилиниб, болаларимиз учун ҳам қулай имконият яратилган. Бу китоблар фарзандларингизга хорижий маданиятларни танитган ҳолда уларнинг дунёқарашини кенгайтиради. Тавсия қилинадиган асарлар:
- Марк Твен – "Том Сойернинг саргузаштлари"
Америка адабиётининг бу шоҳ асарida Том исмли боланинг қизиқарли ва кутилмаган саргузаштлари ҳақида сўз боради. Ўзбекча таржимаси жуда содда ва болаларга тушунарли. - Ж.К. Роулинг – "Гарри Поттер ва фалсафа тоши"
Гарри Поттер ҳақидаги машҳур силсила ўзбек тилида ҳам нашр этилган. Бу китоб болаларни сеҳрли дунёга олиб киради ва уларда фантазияни ривожлантиради. - Антуан де Сент-Экзюпери – "Кичик шаҳзода"
Бу асар дунё адабиётининг энг муҳим китобларидан бири бўлиб, ўзбек тилида ҳам чоп этилган. У болаларга дўстлик, муҳаббат ва масъулият ҳақида чуқур сабақ беради. - Жюл Верн – "Дунё бўйлаб 80 кун"
Ушбу саргузашт романи болаларни дунё бўйлаб саёҳатга чорлайди ва уларда географияга қизиқиш уйғотади.
Ёшга мос тавсиялар
Болаларнинг ёшига қараб китоб танлаш уларнинг ўқишга бўлган муносабатини белгилайди. Қуйида турли ёш гуруҳлари учун тавсиялар:
- 3-6 ёш (мактабгача ёш): Бу даврда рангли суратли эртаклар ва қисқа шеърлар идеал. "Эртаклар олами" ёки "Қушлар билан сайр" каби китобларни танланг.
- 7-10 ёш (бошланғич синфлар): Бу ёшда саргузашт ва таълимий ҳикоялар муҳим. "Сариқ девни миниб" ва "Том Сойернинг саргузаштлари" аъло танлов.
- 11-14 ёш (ўсмирлик): Фантастика ва мураккаброқ сюжетли асарларга ўтиш вақти. "Гарри Поттер" ёки "Дунё бўйлаб 80 кун" ушбу ёшга мос.
Ота-оналарга маслаҳатлар: Болаларни китобга қизиқтириш усуллари
Болангизни китоб ўқишга ундаш учун сабр ва эътибор талаб қилинади. Қуйидаги амалий маслаҳатлар сизга ёрдам беради:
- Ўзингиз ўрнак бўлинг: Болалар кўпинча ота-оналарининг одатларини такрорлайди. Уйда китоб ўқишни одат қилинг ва буни болангиз билан бирга қилинг.
- Китобни муҳокама қилинг: Ўқиган китоби ҳақида савол беринг, унинг фикрини сўранг. Бу уни ўқишга ундайди ва фикрлаш қобилиятини оширади.
- Китоб совға қилинг: Туғилган кун ёки бошқа байрамларда китоб совға қилишни одат қилинг. Бу болада китобга қизиқиш уйғотади.
- Кечки эртак одати: Кечқурун болангизга китобдан эртак ўқиб беринг. Бу уларни китоб дунёсига яқинлаштиради.
- Кутубхонага боринг: Болангиз билан кутубхонага ёки китоб дўконларига бориб, унга ўзи ёқтирган китобни танлаш имконини беринг.
Китоб қаердан олиш мумкин?
Ўзбекистонда китобларни "Hilol Nashr", "Янги аср авлоди" каби нашриётлардан ёки "Kitobxon.com" каби онлайн платформалардан харид қилишингиз мумкин. Шунингдек, Тошкентдаги ва вилоят, туман марказларидаги "Китоб олами" ярмаркаси ёки маҳаллий кутубхоналарда кенг танлов мавжуд. Китоб нархи одатда 20,000 дан 100,000 сўмгача бўлиб, ёшга мос ва сифатли нашрларни осон топишингиз мумкин.
Халқаро болалар китоби куни – фарзандларингизга китоб дунёсини очиб бериш учун ажойиб имконият. Юқоридаги тавсияларга амал қилиб, уларнинг қалби ва онгини бойитадиган асарларни танланг. Китоб ўқиш – бу нафақат билим, балки болаликнинг унутмас лаҳзаларини яратиш демакдир!
