Ўзбекистоннинг маданий меросида тарихий ва рамзий аҳамиятга эга бўлган кўплаб артефактлар мавжуд. Улар орасида "Сўх тумори" алоҳида ажралиб туради. Бу қадимий нефрит тумор нафақат миллий бойлик, балки Фарғона водийсининг тарихий-археологик сиймоси ҳамдир.
Сўх: Тамаддун бешиги
Сўх водийси – бу нафақат географик ҳудуд, балки тамаддунлар чорраҳаси ҳисобланади. Бу ерда биринчи инсонлар қолдиқлари топилган, улар илм-фанда "фарганатроп" деб аталади. Қадимги аҳоли нафақат тирикчилик учун яшаган, балки маданият, ҳунармандчилик ва савдо маркази сифатида ҳам ривожланган.
Милоддан аввалги даврларда Сўх йирик шаҳарлардан бири бўлгани тарихий манбаларда ўз аксини топган. Бу жойнинг тарихи ҳақида "Ҳудуд ал-алам" рисоласида ҳам, Бобурнинг ёзувларида ҳам эслатилган.
Сўх тумори: Рамзий маъно ва тарихий аҳамият
Сўхнинг ҳақиқий қўриғи – XIX асрда топилган нефритдан ясалган "Сўх тумори". Унда икки бошли илоннинг тасвири бор. Бу тасвир қарама-қаршиликларнинг бирлигини, ҳимоя ва ақлни ифода этгани тахмин қилинади. Баъзи маълумотларга кўра, бу артефакт бронза даврига мансуб бўлиб, 5 минг йиллик тарихга эга.
Тумор бир неча жаҳон музейларида намойиш этилган ва тарих ва археология билан қизиқувчиларни ҳайратга солган. Илмий жамоада бу артефакт маданий белгилар, қадимги эътиқодлар ва ҳокимият рамзларини ўрганиш учун муҳим манба ҳисобланади.
Илон йили ва ўтмишга назар
2025 йилнинг Шарқ тақвимига кўра Илон йили сифатида бошланиши тарихий рамзларни қайта ёдга олиш учун яхши сабабдир. "Сўх тумори" нафақат ўтмишга ойна, балки инсон ақли ва маданиятининг чексиз салоҳиятини англаш имкониятидир.
Бу артефакт тарихимиз ҳақида кўпроқ билиш ва унинг сирларини очишга бўлган қизиқишни янада кучайтиради. Илм-фан, археология ва маданиятдаги бундай кашфиётлар фақат қўллаб-қувватланиши лозим.
