Ҳар йили Рамазон ойининг тугаши билан барча мусулмонлар буюк байрам – Рамазон ҳайитини нишонлайдилар. Бу нафақат рўзанинг тугаши, балки сабр-тоқат, меҳр-мурувват ва камтарлик байрами ҳамдир. Ҳайит куни мусулмонлар масжидларга йиғилиб, ҳайит намозини ўқишади, бир-бирларини табриклашади ва қадимий удумларга амал қиладилар. Бу мақолада Рамазон ҳайитининг тарихи, унинг келиб чиқиши ва ўзига хос анъаналари ҳақида сўз юритамиз.
Рамазон ҳайитининг тарихи
Рамазон ҳайити Ислом динининг асосий байрамларидан бири ҳисобланади ва у Ҳижрий тақвимнинг Шаввол ойининг биринчи кунида нишонланади. Бу байрамнинг тарихий илдизлари Расулуллоҳ Муҳаммад (с.а.в) даврига бориб тақалади. Ҳадисларга кўра, Пайғамбаримиз (с.а.в) Мадинада яшаб турган вақтларида мусулмонларга икки муҳим байрамни жоиз қилганлар: Рамазон ҳайити ва Қурбон ҳайити. Ушбу байрамлар Исломнинг инсонпарварлик ва муҳаббатга асосланганлигини ёдга солади.
Рамазон ҳайити нафақат илоҳий ибодатлар, балки инсоний бирдамликнинг рамзи ҳамдир. Бу байрамда мусулмонлар закот ва садақа бериш орқали муҳтожларни қувонтиради. Бу анъана Ислом маданиятида мустаҳкам ўрин тутган ва жамиятда ижтимоий тенгликни таъминлашга хизмат қилади.
Ўзбекистонда Рамазон ҳайити анъаналари
Ўзбекистонда Рамазон ҳайити азалдан катта байрам сифатида нишонлаб келинади. Байрам арафасида ҳар бир хонадонда умумий тозалаш ишлари олиб борилади, уйлар безатилади ва меҳмонлар учун дастурхонлар ёзилади. Қадимдан урфга кирган «Ҳайитлик» – болалар ва ёшлар учун ўзига хос анъанадир. Улар қўшни ва қариндошлар уйларига бориб, ҳайитлик тилакларини билдиришади ва ширинликлар, ҳадялар олишади.
Ҳайит куни эрталаб барча мусулмонлар масжидларга йиғилиб, жамоат билан ҳайит намозини ўқийдилар. Бу йил Ўзбекистон мусулмонлари идораси томонидан Рамазон ҳайити намозининг вақтлари қуйидагича белгиланди:
Тошкент – 06:30
Самарқанд – 06:40
Жиззах – 06:40
Бухоро – 06:50
Хоразм – 07:05
Қорақалпоғистон – 07:15
Қадимий урф-одатлар ва байрам дастурхони
Рамазон ҳайитида анъанавий таомлар тайёрланади. Ўзбекистоннинг турли ҳудудларида бу байрамда тайёрланадиган егуликлар ҳам турлича. Масалан, Фарғона водийсида «қатлама» ва «буглама», Бухорода «норин», Қашқадарё ва Сурхондарёда эса «шўрва» ва «мастава» асосий байрам таоми ҳисобланади.
Байрам дастурхони – Рамазон ҳайитининг муҳим рамзларидан бири ҳисобланади. Бу анъанага кўра, байрамда ҳатто бегоналар ҳам таклиф қилинади, ҳар бир хонадонда меҳмон учун алоҳида ўрин тайёрланади. Бу қадимий анъана халқимизга хос меҳмондўстлик ва бағрикенгликни намоён этади.
Замонавий Рамазон ҳайити ва жамиятдаги аҳамияти
Ҳозирги кунда Рамазон ҳайити нафақат диний, балки умуммиллий байрам сифатида нишонланмоқда. Бу кун давлат байрами сифатида эълон қилинган ва барча иш жойларида дам олиш куни деб белгиланган. Байрам давомида хайрия акциялари, ёлғизлар ва кам таъминланган оилаларни қўллаб-қувватлаш тадбирлари ўтказилади. Бундан ташқари, замонавий технологиялар ривожи билан одамлар бир-бирларини табриклаш учун ижтимоий тармоқлар ва хабар алмашиш платформаларидан кенг фойдаланишмоқда.
