Бундан нафақат болалар, балки катталар ҳам азият чекишади. Бу оғир психологик шикастланиш ортидан ҳатто ўз жонига қасд қилишга уринишга олиб келиши мумкин. Кўриниб турибдики, беозор кўринадиган Интернет -ҳийла - бу кўплаб мамлакатларнинг психологлари, киберхавфсизлик бўйича мутахассислари, ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари ходимлари ва қонун чиқарувчиларини ташвишлантираётган жиддий муаммо. Биз ҳам қўлимиздан келганича сизга киберҳужум нима эканлигини, кимга таҳдид солишини ва бунга қарши нималар қилиш кераклигини сўзлаб берамиз.
Киберҳужум нима
Агар қонуний жиҳатдан қарасак киберҳужум - бу зўравонликнинг Интернетдаги кўриниши. У таҳдидли ёки ҳақоратли хабарлар юбориш, бузилган веб -саҳифаларни яратиш, жамоатчиликни таҳқирловчи ёки айбловчи материалларни тарқатиш шаклида ўзини намоён қилиши мумкин.
Онлайн зўравонлик бошқа турдаги тажовузкор хатти - ҳаракатлардан ажралиб турадиган бир қатор хусусиятларга эга. Киберҳужум ҳар доим аниқ қурбонга эга бўлган мақсадли ҳаракатлардир. Таҳдидлар одатда ўзини очиқ кўрсатган аноним профиллардан юборилади. Кўпинча, зўравонликнинг бу тури оммавий ва уюшган гуруҳ томонидан содир этилади. У бир дақиқа ҳам тўхтамайди - жабрланувчи ҳар сафар Интернет тармоғига кирганида таҳдидли хабарлар унинг экранида кўринаверади.
Кимлар киберҳужумдан азият чекади
Ушбу муаммони "болаларга" хос эканлиги ҳақида кенг тарқалган фикрга қарамай, ҳеч ким ундан ҳимояланган эмас. Бир тадқиқот шуни кўрсатадики , катталарнинг 40 фоизи киберҳужумни бошдан кечирган. Бироқ, ўсмирлар, биринчи навбатда, мумкин бўлган оқибатларнинг жиддийлиги туфайли, энг катта хавф остида. Таҳдиднинг чўққиси 5-7 синфларга тўғри келади. Шунингдек, 41% ҳолларда киберҳужумлар офлайн режимда давом этиши ёки ҳақиқий низоли вазиятдан келиб чиққанлиги муҳим аҳамиятга эга. Касперский лабораторияси маълумотларига кўра, онлайн зиддиятларнинг 26 фоизи ҳақиқий зиддиятларга айланган.
Бу нимага таҳдид солади
Киберҳужум ҳақиқий зўравонликдан кам кўринишда бўлмайди. Баъзи ҳолларда, унинг давомийлиги ва оммавий характери туфайли янада хавфли бўлиши мумкин. Касперский лабораторияси маълумотларига кўра, киберҳужумларнинг 7 фоизи жиддий психологик шикастланиш билан тугаган. Олимларнинг таъкидлашича, киберҳужум девиант яъни бузуқ хатти-ҳаракатларга, ўзини паст баҳоланишга ва ҳатто ўз жонига қасд қилишгача олиб келиши мумкин.
Агар киберҳужум сизни хавотирга солса нима қилиш керак
Қуйида ўзингизни киберҳужумдан ҳимоя қилишнинг бир неча усуллари келтирилган.
Жавоб берманг
Тадқиқотлар шуни кўрсатадики , киберҳужумкорларнинг атиги 15 фоизи ўз ҳужумларидан мамнун. Бу кўрсаткични шунчаки эътиборсиз қолдириш орқали янада камайтириш мумкин. У сизнинг реакциянгиз ҳақида билмайди, яъни безориликнинг барча нуқтаси йўқолади.
Киберҳужумчиларни қора рўйхатга киритинг
Буни нафақат ҳужум содир бўлган платформада, балки бошқа барча мессенжерларда ва ижтимоий тармоқларда, шунингдек телефонингизда уларни блоклашдан бошланг. Тои улар сизни таъқиб қилиш имконига эга бўлишмасин.
Бир мунча вақт ижтимоий тармоқлардан чиқинг
Иложи бўлса, бир мунча вақт ижтимоий тармоқлардан фойдаланишни тўхтатинг. Таъқибчилар, агар сиз ўзларининг таҳдидлари ва ҳақоратларини кўрмаётганлигингизни билишса, сизга бўлган қизиқишларини йўқотишлари мумкин.
Сервис администраторларига мурожаат қилинг
Улар зўравонликка қарши янада самаралироқ чоралар кўриши мумкин, жумладан уларни тақиқлаш. Бу усул, айниқса, катта гуруҳ ҳужумида мос келади.
Махфийлик созламаларини ўзгартиринг
Фақат дўстларингиз сизга ёзиши учун шундай қилинг. Деярли барча ижтимоий тармоқлар ва мессенжерларда сиз ўз профилингизни бошқа фойдаланувчилар учун тўлиқ ёпиб қўйишингиз мумкин.
Далилларни тўплаш
Экрандаги ёзувлардан скриншот расмларини олинг, телефон қўнғироқларини ёзиб олинг. Буларнинг барчаси, муаммони юридик томондан ечишга тўғри келса, албатта ёрдам беради.
Тўғридан -тўғри тажовузкор билан суҳбатлашинг
Агар сиз зўравонларни шахсан танисангиз, у билан гаплашишга ҳаракат қилинг. Можарони ҳал қилишга ҳаракат қилинг ва юзага келиши мумкин бўлган оқибатларни эслатиб қўйинг.
Профессионал ёрдам олинг
Агар юқоридаги усуллардан ҳеч бири иш бермаса, профессионалларга - ички ишлар, адвокат ёки ҳуқуқшуносларга мурожаат қилинг. Баъзи ҳолларда сиз ишлаётган ёки ўқиётган муассаса маъмурияти сизга ёрдам бериши мумкин. Оммавий ахборот воситалари билан боғланиш ва бу ҳақда ошкора маълумотлар тарқатилиши ҳам тажовузкорнинг шаштини сўндириши мумкин.
Агар киберҳужум болаларингиз ҳаётига тахдид қилса нима қилиш керак
Болаларга киберҳужум бўлаётганлигини аниқлашнинг қийинлиги шундаки, ота -оналар фарзандларига Интернетдан ҳужум қилинаётганини камдан–кам ҳолатларда билишади. Статистикага кўра, қурбонларнинг атиги 18 фоизи ота-онасидан ёрдам сўрайди. Шунинг учун катталарнинг асосий вазифаси муаммони аниқлашдир. Ва бунинг учун сиз қуйидагиларни амалга оширишингиз керак бўлади:
- Фарзандларингизнинг онлайн ҳаётини назорат қилинг. Интернетдан фойдаланиш вақтини чекланг. Уларнинг саҳифаларини кузатиб боринг - баъзида очиқ комментлардан киберҳужумни аниқлаш мумкин.
- Хулқ-атвор ўзгаришини кузатинг. Агар Интернетда ким биландир суҳбатлашгандан кейин боланинг кайфияти ёмонлашган бўлса, бу киберҳужумни кўрсатиши мумкин.
- Фарзандингизнинг тенгдошлари билан муносабатларига қизиқинг. Киберҳужум кўпинча ҳақиқий можаролардан келиб чиқади. Бу ҳам аксинча содир бўлади - тармоқ тажовузи ҳақиқий ҳужумга айланади.
- Фарзандларингизга хавфсизлик бўйича онлайн таълим беринг. Уларга киберҳужум нимага ўхшашлигини ва нимага олиб келиши мумкинлигини тушунтиринг. Шуни таъкидлангки, анонимлик тажовузкорни ҳимоя қилмайди. Ўзи ҳақидаги қайси маълумотни ижтимоий тармоқларга жойлаштирмаслик яхшироқ эканлигини айтинг.
Агар сиз болаларингизга киберҳужум бўлган ҳолатни аниқласангиз, катталар учун олдинги бўлимда кўрсатилган кўрсатмаларга амал қилинг. Агар сиз киберҳужум болада психологик шикастланишга олиб келиши мумкинлигини тушунсангиз, психолог билан боғланинг.
Хулоса
Киберҳужум - бу биринчи навбатда жабрланувчи учун салбий оқибатларга олиб келиши мумкин бўлган виртуал таҳдид бўлиб, ундан ҳеч ким - катталар ҳам, болалар ҳам ҳимояланмаган. Агар сиз бундай ҳолатга дуч келсангиз, дарҳол ҳимоя чораларини кўринг. Ўзингизни таъқиб қилувчининг таҳдидларидан ҳимоя қилиб қўйинг ва агар бу ҳам фойда бермаса, ёрдам сўранг. Фарзандларингизни диққат билан кузатиб боринг, чунки улар бундай ҳодисаларни яширишади.
Ҳакимжон Фозилов – Sangzor.uz сайти бош муҳаррири
Шунингдек, сизга ўқишни маслаҳат берамиз:
Биз нега медиасаводхон бўлишимиз керак
Интернет товламачиларнинг тўрларига тушиб қолишни истамайсизми? Унда марҳамат, ушбу лавҳани кўриб олишни тавсия этамиз
Сохта янгиликларни аниқлаш ва уларга қарши курашиш
Медиасаводхонлик нима ва у нима учун муҳим (видеоролик)
Танқидий фикрлаш нима ва уни қандай ривожлантириш керак
Ёзги таътил: болалар хавфсизлиги онлайн ва офлайн режимда
Чойхона подкасти: Сохта ахборотни қандай аниқлаш мумкин: маслаҳат, кўрсатма, тавсиялар
Мақола учун манбаларни қандай топиш мумкин ва нима учун уларни текшириш керак
Ота-оналар учун медиа-таълим: Оилавий медиа саводхонликни ўзлаштириш
Чойхона подкасти: Дезинформацияга қарши курашда анъанавий маълумотни текшириш яна нималар қилиш мумкин?
