Бу йил Ўзбекистонда ЮНИСЕФ (БМТ болалар жамғармаси) ваколатхонаси очилганига 30 йил тўлди. Шу вақт ичида мамлакатда, яъни болалар ва ўспиринларнинг аҳволида катта ўзгаришлар юз берди, аммо ҳал қилинмаган муаммолар ҳали ҳам кўп. Жамғарманинг халқаро маслаҳатчиси Аркадий Торицин шундай деб ҳисоблайди. Бугун у Тошкентда "Ўзбекистон Республикасида болалар ва ўсмирларнинг аҳволини вазиятли таҳлил қилиш" ҳисоботини тақдим этган.
Масаланинг моҳиятига чуқур шўнғимасдан ҳам, бир табиий савол туғилиши мумкин: бундай ҳисоботлар ўзи нима беради? Улар бир неча йилда бир марта тузилади. Улар ўсмирлар ва болалар ҳаётига таъсир қиладими? Албатта, Аркадий Торициннинг сўзларига кўра, вазият яхши томонга ўзгаради; сабаби омиллар мажмуидир ва бу борада ЮНИСЕФ ёрдами катта аҳамиятга эга. "Ўзбекистонда ишлар қанчалик яхши кетаётганига ҳайрон бўлдик", - деди жамғарма вакили.
Аркадий Торициннинг сўзларига кўра, ютуқлар орасида 5 ёшгача бўлган болалар ўлимининг сезиларли даражада камайиши бор. Бироқ, ёши 4 ҳафтадан кам бўлган чақалоқларнинг яшаб кетиш даражаси ҳали ҳам фондни кўпроқ ташвишга солмоқда. Муаммони ҳал қилиш учун нима қилинди? Аркадий Торициннинг таъкидлашича, масалан, ўнлаб перинатал марказлар қурилган.
ЮНИСЕФ вакили яқинда Ўзбекистонда соғлиқни сақлаш соҳасини молиялаштириш қисқартирилганини маълум қилди. Ўзбекистон Соғлиқни сақлаш вазирлигидан олинган изоҳда “пандемия даврида молиялаштириш жуда кўпайди, қийин вақтлар тугаганидан кейин эса камайди”, дея таъкидланган.
"Ўзбекистонда сув таъминоти, санитария ва гигиена қўшимча инвестицияларга муҳтож", - деди Торицин. Шунингдек, у ҳаво ифлосланишини қайд этган, бу ЖССТ меъёридан 6,7 баравар юқоридир. Болалар саломатлигига салбий таъсир кўрсатадиган омиллар қаторида ЮНИСЕФ вакили глобал исиш (ғайритабиий жазирама) ҳақида ҳам сўз юритган.
Мутахассиснинг сўзларига кўра, яқин икки йил ичида республикада 370 дан ортиқ мактаб қурилиши режалаштирилган, шунингдек, мактабгача таълим муассасаларида юз минглаб янги жойлар ташкил этилади. "Яқинда болаларни бошланғич таълим билан қамраб олиш 99% га етди", - деди ЮНИСЕФ вакили. Ўрта мактаб 97 %, катта мактаб 94 %га етган. Аммо, таълим сифати ва ўқувчиларнинг умумий давомати жамғармани ташвишга солмоқда. Хусусан, мутахассис таъкидлаганидек, бу Ўзбекистонда ўқитувчиларни тайёрлаш дастурлари эскирганлиги билан боғлиқ.
Ҳисоботда Ўзбекистоннинг болаларни ҳимоя қилиш соҳасидаги ютуқлари таъкидланган. Мутахассиснинг айтишича, Жиноят кодексига оиладаги зўравонлик учун жавобгарликни назарда тутувчи тузатишлар қабул қилинган, Миллий ижтимоий ҳимоя агентлиги ташкил этилган. Шунингдек, у болалар энди пахта теришга жалб қилинмаётганини кўрсатиб ўтган. Шу билан бирга, мутахассис болалар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш турли йўналишларда олиб борилаётганини, хусусан, мактабларда таъқибларга қарши кураш олиб борилаётганини таъкидлаган.
ЮНИСЕФ ҳисоботида қайд этилишича, эрта никоҳ муаммоси ҳали ҳам эътиборни талаб қилади: қизлар баъзан жуда эрта турмушга берилмоқда. Мутахассис эътибор берган яна бир ижтимоий муаммо-ногирон болаларнинг жамиятга қўшилишидир. Улар кўпинча интернатларга берилади, чунки уларнинг ижтимоий муҳитга мослашишга ёрдам берадиган механизмлар етарли эмас.
Аркадий Торицин ўз чиқиши давомида бошқа жиддий муаммоларга, шу жумладан камбағаллик, ижтимоий тенгсизликка ҳам тўхталиб ўтган. Ўзбекистонда ўсмир ва ўсмирлар интернетдан ўғил болаларга қараганда камроқ фойдаланишлари ҳақида ҳам айтилган. Интернетда таъқиб ва кирбержиноятлар, болалар бунинг қурбони бўлаётгани ҳам тилга олинган. Мутахассиснинг сўзларига кўра, бошқа кўплаб ҳал қилинмаган муаммолар мавжуд.
Умуман олганда, ҳисоботда Ўзбекистоннинг кўплаб ютуқлари қайд этилган, бироқ болалар ва ўсмирлар ҳаётини яхшилаш учун ҳаракат қилиш керак бўлган бир қанча йўналишлар ҳам ёритилган.
