Neyroseksizm – bu erkaklar va ayollar o‘rtasidagi xatti-harakatlardagi farqlar miya tuzilishidagi tug‘ma farqlar bilan bog‘liqligini ta’kidlaydigan soxta ilmiy tushunchadir. Bu nazariya ko‘pincha gender stereotiplari va tengsizlikni oqlash uchun ishlatiladi.
Neyroseksizmning asosiy g‘oyalari:
Neyroseksizm an’anaviy gender rollarini oqlash, ayollar va erkaklar oddiygina “tabiiy ravishda” turli xil narsalarni qilish uchun mo‘ljallanganligini ta’kidlash uchun ishlatiladi.
Misol uchun, erkakning miyasi ko‘proq oqilona, vazifaga yo‘naltirilgan hamda matematika va fanga ko‘proq moslashgan bo‘lsa, ayolning miyasi hissiy, intuitiv va bolalarni parvarish qilish hamda uy ishlarini bajarish uchun kerak.
Neyroseksistlarning ta’kidlashicha, miyadagi farqlar evolyutsiya natijasidir va genetik darajada aniqlanadi.
Neyroseksizm qanday stereotiplarni qo‘llab-quvvatlaydi?
- Ayollar erkaklarga qaraganda kamroq oqilona va mantiqiydir.
- Erkaklar ayollarga qaraganda kamroq his-tuyg‘u va empatiyaga ega.
- Ayollar gumanitar fanlar uchun, erkaklar esa aniq fanlar uchun ko‘proq mos keladi.
- Ayollar bolalarni tarbiyalashlari, erkaklar esa pul topishlari kerak.
Neyroseksizm nima uchun xavfli?
Neyroseksizm ayollar va erkaklarga qattiq gender rollarini yuklash orqali ularning imkoniyatlarini cheklaydi. Ushbu nazariya hayotning turli sohalarida, jumladan, ta’lim, martaba va siyosatda ayollarga nisbatan kamsitishlarni oqlash uchun ishlatiladi.
Erkak va ayol miyasidagi farqlarni qo‘llab-quvvatlashga qaratilgan ko‘plab tadqiqotlar uslubiy kamchiliklarga ega va tanqidiy tekshirishga dosh bermaydi.
Neyroseksizm bilan qanday kurashish mumkin?
- Ma’lumotga tanqidiy yondashing: ilmiy tadqiqotlarni o‘zlashtirishda ehtiyot bo‘lishingiz va manipulyatsiyaga ilinmasligingiz kerak.
- Gender tengligini targ‘ib qilish: stereotiplarga qarshi kurashish va hamma uchun teng imkoniyatlar yaratish muhim.
- Ilmiy tanqidni qo‘llab-quvvatlash: erkak va ayol miyasidagi farqlar haqidagi afsonalarni inkor etadigan tadqiqotlarni qo‘llab-quvvatlash muhimdir.
Neyroseksizm gender stereotiplarini kuchaytiruvchi va odamlarning imkoniyatlarini cheklaydigan xavfli mafkuradir. Tanqidiy fikrlash va gender tengligini targ‘ib qilish ushbu soxta ilmiy kontseptsiyaga qarshi kurashda muhim vositadir.
